Teksten uit Concept RES[1]
De concept Regionale Energiestrategie (RES) is een eerste stap in een langjarige samenwerking om met elkaar te zorgen voor minder CO2-uitstoot. Stap voor stap gaan weover van fossiele brandstoffen naar duurzame energie. Dit is afgesproken in het nationaleKlimaatakkoord van juni 2019. Nederland is daarvoor opgedeeld in dertig energieregio’s.Het doel is dat in 2030 de dertig energieregio’s samen 35 TWh aan hernieuwbare energieopwekken. Noord-Holland Zuid is een van deze regio’s en heeft een opgave van 2,7 TWh waarvan op dit moment al 0,7 TWh wordt gerealiseerd. Voor Zaanstad-Waterland is de opgave 0,43 TWh. Ter verduidelijking – 1 TWh is vergelijkbaar met ongeveer 50 zware windmolens en 1500 zonnepanelen.
Uitgangspunten van het regionale aanbod:
De regio Zaanstreek/Waterland wil zich de komende jaren met name richten op maximale benutting van beschikbare daken. Tijdens de bijeenkomsten met professionele stakeholders, bestuurlijke sessies en ateliers voor geïnteresseerden en belanghebbenden is brede steun uitgesproken voor deze aanpak. Er is brede steun voor het handhaven van reeds bestaande zon- en windprojecten in de regio. Voor nieuwe grootschalige duurzame-energieprojecten zijn de volgende zoekgebieden gedefinieerd:
- Alle bestaande grote(re) daken van bijvoorbeeld maatschappelijk, industrieel en agrarisch vastgoed;
- De uitgeefbare, niet in gebruik genomen, gronden van bedrijventerreinen;
- Grote parkeerplaatsen;
- Aangevraagde, maar nog niet gerealiseerde Stimuleringsregeling Duurzame Energieprojecten.
Daarnaast zullen ook particuliere woningeigenaren, VvE’s en woningstichtingen wordengestimuleerd om de daarvoor geschikte daken aan te wenden voor energieopwekking. De zoekgebieden voor zon op grote daken, parkeerterreinen en uit te geven bedrijventerreinen leiden, inclusief de bestaande opwek en de aangevraagde SDE projecten tot een potentiële opbrengst van 0,43 TWh.
Bedenkingen VVD Zaanstad
Om te beginnen vinden wij dat in deze concept-Regionale Energie Strategie teveel focus en aandacht ligt bij wind en zonne-energie. Hoewel op meerdere plekken in de regio, waaronder ook een Zaanse motie, uitdrukkelijk de wens is uitgesproken voor meer ruimte voor innovatie, lezen wij dit maar zeer beperkt terug. In de startnotitie staat op pagina 10; “De regio NHZ kiest er daarnaast nadrukkelijk voor om andersoortige energieplannen binnen de RES inzichtelijk te maken en waar mogelijk aan te jagen en op te schalen”. Een dubbel gevoel geeft dan ook dat eigenlijk alleen Zaanstad concreet wordt genoemd voor een waterstof opslag. Positief dat deze optie serieus wordt overwogen voor het Noordzee-Kanaal Gebied maar teleurstellend dat de keuze die in de startnotie wordt benoemd, niet terug te lezen is in de concept RES. Uit een toekomstverkenning door Berenschot voor 2050 blijkt dat gasvormige energiedragers circa 30% tot 50% van het finale energieverbuik zullen vormen. Dit betekent concreet dat inzet alleen op zon en wind energie niet voldoende zal zijn om de lange termijn doelstellingen te behalen omdat er altijd een flinke behoefte blijft aan gas juist ook voor gebieden waar (zware) industrie plaatsvindt zoals Zaanstad[2]. Het Noorzee-kanaalgebied wordt zelfs genoemd als 1 van 6 regio’s in Nederland die zeer geschikt zijn voor waterstof[3]. Dat waterstof wereldwijd steeds meer als noodzakelijk en als een alternatief voor aardgas wordt gezien, is door het kabinet uit verschillende recente rapporten gehaald.[4] Wij willen dan ook graag dat in de RES 1.0 meer ruimte en aandacht wordt geschonken aan waterstof en andere alternatieven zoals benoemd in de startnotitie om ook in de toekomst te kunnen voorzien in de (Zaanse) behoefte aan gas zeker nu er steeds minder draagvlak is voor groen gas.
In de concept RES lezen wij dat een goede infrastructuur rand voorwaardelijk is om de ambities te realiseren. Uit de afbeeldingen halen wij dat Zaanstad in 2030 aan de maximale capaciteit van de infrastructuur zit. Dit past bij het beeld dat de VVD heeft en signalen die wij ontvangen dat de infrastructuur in Zaanstad al ver voor 2030 aan de maximale capaciteit zit en op sommige plekken in de stad daar nu al sprake van is (NZKG bijvoorbeeld). De VVD is daarnaast van mening dat een goede infrastructuur met ruimte in de capaciteit óók nodig is om aantrekkelijk te zijn voor (nieuwe) bedrijven en om bedrijven en particulieren ruimte te bieden voor innovatie juist ook t.a.v. hernieuwbare energievormen. Een infrastructuur die niet kan leveren en/of ontvangen stimuleert bedrijven niet om een aandeel te leveren aan de transitie en kans zelfs een belemmerende werking hebben. Wat de VVD betreft, is de infrastructuur net zo belangrijk als de hernieuwbare energie en Wij willen dan ook graag dat Zaanstad gaat werken aan een visie hoe bestaande en toekomstige knelpunten kunnen worden opgelost op zo’n manier dat er ook ruimte overblijft voor innovatie.Als het gaat over de aantrekkelijkheid van onze bedrijventerreinen maken wij ons ook zorgen om het idee om grond van bedrijventerreinen dat nog niet is uitgegeven in te zetten voor zonnepanelen. Bovendien vragen wij ons bij tijdelijk gebruik van zonnepanelen af wat er nog over blijft aan toegevoegde waarde t.a.v. duurzaamheid. De huidige zonnepanelen worden, ook wanneer dit vanuit technologisch oogpunt niet nodig is, zelden hergebruikt en maar beperkt gerecycled[5]. Bovendien vinden wij het zeer onwenselijk om in een stad als Zaanstad waar de ruimte beperkt is, grote vlakken in te zetten voor zonnepanelen. Wij willen dan ook graag dat uitgeefbare gronden op bedrijventerreinen voorlopig niet worden ingezet. Er meer onderzoek wordt gedaan naar de snelheid waarmee de terreinen vrij gemaakt kunnen worden en wat dit betekent voor de businesscase onder dit idee. Graag hierin ook meenemen de levensloop van de zonnepanelen.
Wensen VVD Zaanstad
Wanneer wij kijken naar alle kansen en beperkingen van de verschillende vormen die nu bekend zijn (wind, zon, waterstof, kernenergie, getijden etc), lijkt het dat de echte energiebronnen van de toekomst nog niet zijn ontdekt. En dus willen wij nu nog niet kiezen voor één bepaalde energiebron. De VVD is van mening dat technologie continue in beweging is en innovaties elkaar snel op volgen. Om deze twee redenen willen wij geen technologieën bij voorbaat uitsluiten. Bovendien kunnen de huidige bekende vormen niet zonder elkaar; er zal 30% tot 50% behoefte blijven aan een vorm van gas maar waterstof wordt weer opgewekt door elektriciteit waardoor zon, wind en water eigenlijk niet zonder elkaar kunnen. Wij willen dan ook graag dat de uitsluiting van kernenergie in de RES wordt teruggedraaid.
Wij willen dat ondernemers en onderzoekers alle ruimte krijgen om de energiebron van de toekomst te vinden. Om die reden is het belangrijk om bestaande subsidies meer te richten op innovatie. Startende innovatieve bedrijven zijn belangrijk voor vernieuwing en groei maar belanden in Nederland vaak in de zogeheten ‘vallei des doods’. Dit betreft de fase nadat kennis is ontwikkeld maar voordat een bedrijf met een product de markt verovert. In deze fase zijn de financieringsproblemen van nieuwe ondernemingen het grootst. Mede hierdoor profiteert de Nederlandse economie minder dan zou kunnen van de kansen. Eco-innovaties hebben hier meer dan gemiddeld last van[6]. Deze vallei des doods was voor het kabinet een belangrijke reden om InvestNL op te richten en 2,4 miljard ter beschikking te stellen om te investeren. Op pagina 240 van de concept RES lezen wij dan ook een terechte verwijzing naar InvestMRA om investeringen in (duurzame) ondernemingen te realiseren. Zaanstad heeft echter nog geen besluit genomen t.a.v. InvestMRA en bovendien richt InvestMRA zich in het huidige voorstel alleen op bedrijven met een Technology Readiness leven van 6 tot en met 9[7] . Het Technology Readiness Level toont de volwassenheid aan waarin een bepaalde technologie zich bevindt. Er zijn negen Technology Readiness Levels. Level 6 wordt gevormd door technieken waarvan de werking in een relevante omgeving gedemonstreerd is. Level 9 gaat over marktintroductie (Demonstratie van het systeem in een gebruiksomgeving. Het concept is technisch en commercieel gereed; productierijp en klaar voor marktintroductie). Wij willen graag een hoofdstuk zien waarin specifiek aandacht wordt besteed aan innovatie en de financiering daarvan. Hierin graag meerdere financieringsopties meenemen (in ieder geval InvestMRA en Duurzaamheidsfonds provincie) en de voor en nadelen. Daarnaast zien wij bij InvestMRA graag terug wat de uitsluiting van ideeën/bedrijven met een TLR lager dan 6 betekent i.r.t. de vallei des doods. Welke kansen blijven mogelijk liggen?
Wanneer het gaat over de financiering van de zoekrichtingen die benoemd zijn in de RES, lijkt er op dit moment geen onderscheidt te worden gemaakt in slagingskans, financiële impact en bijdrage aan de ambitie. Wij kunnen ons voorstellen dat deze rangschikking in deze fase nog niet mogelijk is maar wij willen graag dat bij de verdere uitwerking van de RES hier meer aandacht voor komt. Dit maakt het mogelijk om prioriteit te geven aan de projecten met een goede score op de 3 genoemde aspecten en voorkomen wij dat er geld wordt uitgegeven aan projecten met een lage slagingskans en een lage bijdrage aan de ambities.
Regelgeving werkt op dit moment soms ook als knelpunt. Dit zijn wij bijvoorbeeld bij het BREEAM certificaat die bij meer panelen een slechte materiaalscore geeft terwijl dit certificaat wel benodigd is voor de milieuinvesteringsaftrek. Dit zorgt ervoor dat grote dak oppervlakten van nieuwbouw panden niet worden benut door tegenstrijdige regelgeving. Wij willen dan ook graag dat er meer aandacht komt voor tegenstrijdige regelgeving.
In maart van dit jaar is de gemeenteraad van Zaanstad geïnformeerd over de status van de aanbrenging van zonnepanelen op de daken van het gemeentelijk vastgoed[8]. 47% van deze daken is niet geschikt omdat er geen panelen kunnen worden aangebracht, 17% ligt in de schaduw en is daarmee niet rendabel en de overige daken worden ingezet. In dezelfde raadsinformatiebrief en uit antwoorden op onze technische vragen lezen wij dat de gemeente overweegt om ook de 17% daken waarop zonnepanelen niet rendabel zijn, te beleggen met zonnepanelen om na de ingang van NTA 8800 hetzelfde energieprestatielabel voor bestaande gebouwen te krijgen. De NTA bevat geen eisen aan de energieprestatie van gebouwen maar is een bepalingsmethode waarmee wordt vastgesteld of aan de eisen wordt voldaan die worden opgenomen in wet- en regelgeving[9]. Wij zijn van mening dat het plaatsen van niet-rendabele zonnepanelen niet de enige optie is en ook niet uit te leggen is dat wij geld investeren terwijl er geen rendement wordt behaald. In de concept RES lezen wij een verwijzing naar Zaanstad en het maximaal inzetten van zonnepanelen op gemeentelijk vastgoed. Wij maken ons zorgen of wij ook in de concept RES uitgaan van investeringen zonder rendement. Wij willen graag voor de intreding van NTA 8800 op 1 januari 2021 worden geïnformeerd wat de impact hiervan op het gemeentelijk vastgoed van Zaanstad is. Daarnaast willen wij graag weten in hoeverre er in de concept RES ook wordt uitgegaan van niet rendabele investeringen in zonnepanelen al dan niet ook als gevolg van de intreding van NTA 8800. Wij willen graag dat Zaanstad er op inzet dat in de RES 1.0 alleen investeringen worden gedaan die ook rendement opleveren.
Bedrijven en mensen die vervuilen, moeten geprikkeld worden om energie te besparen of meer duurzame energie te gebruiken. Meer aandacht voor hoe energie bespaard kan worden. In de concept RES wordt de kans benoemd om meer gebruik te maken van de potentie van bedrijventerreinen als reeds bestaande gemeenschappen en hoe deze kans tot nu toe onderbelicht is in het klimaatakkoord en de concept RES. Door samen te werken op bedrijventerreinen kunnen initiatieven ontstaan die voldoen aan de eis van >60 panelen die onafhankelijk van elkaar niet zouden meetellen. Wat ons betreft zoeken wij ook in wijken naar dit soort kansen om initiatieven te koppelen en daarmee mee te laten tellen. In het algemeen gesproken is energie besparen en de rol daar in van de overheid ook één van de dingen die het meeste wordt terug gekoppeld door deelnemers van de klimaattafels en de sessies t.b.v. concept RES. Wij willen graag dat de potentie van bedrijventerreinen beter wordt uitgewerkt en meer aandacht krijgt. Wij zien graag dat het terugbrengen van energieverbruik meer aandacht krijgt in RES 1.0 en beter wordt uitgewerkt welke acties er al lopen en welke kansen nog niet worden benut.
Samengevat is de VVD kritisch op de concept RES die er nu ligt; Er is weinig aandacht voor de beperkingen van de huidige infrastructuur, er wordt vol ingezet op wind en zon energie ondanks de nadrukkelijke wens van de raad van Zaanstad, de Staten van Noord-Holland en verschillende andere gemeenten in Noord-Holland om ruimte te bieden aan innovatie en daarmee ontstaat een overwaardering van wind en zon en onderwaardering van andere energiebronnen wat de VVD een zorgwekkende ontwikkeling vindt. De VVD is wel blij dat er met deze concept RES een start wordt gemaakt om in regionaal verband concrete plannen te maken hoe de gestelde ambities kunnen worden waar gemaakt ook als dit inzichtelijk gaat maken dat de ambities op sommige vlakken misschien moeten worden bijgesteld. Door de raden en staten al in een vroeg stadium te betrekken hebben wij de mogelijkheid om bij te sturen op voor ons belangrijke onderdelen. Wij hebben eerder onze frustratie geuit o.a. bij de MRA wanneer wij niet meegenomen worden dus via deze weg willen wij onze waardering uitspreken dat bij het opstellen van de RES wel is gekozen voor een gezamenlijk traject ook in het voorstadium. Voor de VVD is het zeer belangrijk dat bijsturing gaat plaatsvinden met name op het gebied van innovatie en financiering.
Namens de fractie,
Fractievoorzitter VVD Zaanstad
Stephanie Onclin
[2] Berenschot,richting 2050: systeemkeuzes en afhankelijkheden in de energietransitie (2018)
[6] https://www.pbl.nl/publicaties/de-vallei-des-doods-voor-eco-innovatie-in-nederland
[7] https://zaanstad.raadsinformatie.nl/document/8288130/1#search=%22invest%22
[8] https://zaanstad.raadsinformatie.nl/document/8535623/1#search=%2220201847%22